Dünyada en hızlı gelişen likit piyasası olan forex 1973 yılında bankalar arası yapılan döviz işlemleri ile başlamış, daha sonralarında gelişen internet teknolojisi ve sisteme dahil olan çeşitli firmalar ile yatırımcıların taleplerini karşılayan önemli piyasalarından olmuştur. Ülkemizde forex 2011 yılında çıkarılan 28038 sayılı tebliğ ile Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) kontrolüne alınmış ve bu tarihten itibaren yapılan forex işlemleri mevzuatlarla kontrol altında tutulmuştur.
Forex piyasasını yatırımcılar açısından değerli kılan ve yatırımların verimli bir şekilde değerlendirilmesini sağlayan forex kaldıraç işlemleri ülkemizde 2016 yılında çıkarılan SPK tebliği ile 1:100 oranında ve 20.000TL teminat tutarıyla uygulanmaya başlamıştır. 10.02.2017 tarihinde yapılan SPK forex düzenlemesi ile 2016 yılından itibaren uygulanan kaldıraç oranında ve teminat tutarında değişiklik yapılmış, yapılan düzenleme ile 1:100 olan kaldıraç oranı 1:10’ a düşürülmüş ve 20.000TL olan forex teminat tutarı 50.000TL veya muadili döviz tutarına çıkarılmıştır. Yeni uygulama için 45 gün uyum süresi tanınmıştır. Bu süre içerisinde gerekli geçişi yapmayan kurumlar kapatılacaktır.
Forex yeni uygulama ile 1:10 kaldıraç oranı için marjin hesaplaması şu şekilde olacaktır. Asgari 50.000TL teminat ile açılmış bir hesapta 1:10 kaldıraç kullanılacağı düşünülürse ihtiyaç duyulan teminat oranı yani marjin tutarı yatırım yapılan ürünün %10 kadardır. Kaldıraç oranı ile ihtiyaç duyulan marjin tutarı arasında ters oranı vardır. Kaldıraç oranı düştükçe marjin tutarı artar. Kullanılan marjin formülü aşağıdaki şekildedir.
Marjin = Ürün Fiyatı x Miktar x Lot Miktarı
Kaldıraç oranı
Marjin = 1,4250 (EUR/USD) x 100.000 (1 birim) x 1 Lot
10
SPK Forex düzenlemesini, yapılan şikayetler ve kumar algısı nedeniyle almıştır. Forex piyasasının önde gelen firma yöneticileri alınan kararın “Biz bu piyasayı kapatamıyoruz ama işlem yapmanızı da engelliyoruz” demek istendiğini belirtmişler ve piyasanın 2011 öncesi gibi merdiven altı döneme döneceği vurgusunu yapmışlardır. Bu karar ile piyasada yapılan işlemin büyük bir kısmını yurt dışına kayması beklenmektedir. Sadece forex işlemi yapan firmaların ayakta kalmasını zorlaşacağı ve piyasanın 80% gibi küçülmesi beklenmektedir.
Sermaye Piyasası Kurulunun aldığı tebliği ile düşürülen forex kaldıraç oranları ülkeden ülkeye değişiklik göstermektedir. Dünya ortalaması 1:250 olarak gerçekleşmekte, bazı ülkelerde bu oran 1:1000 kaldıraç oranına kadar çıkmaktadır. Bu oran ABD de 1:250 ile 1:400 arasında değişiklik göstermektedir. Ülkemizde ise alınan son SPK tebliği ile 1:10 olarak uygulanmaktadır.
Yeni SPK forex düzenlemesi ile piyasada işlem gören yabancı ve yerli yatırımın daha karlı olan yurt dışı piyasalarına veya merdiven altı işlemlere kayması sonucu ülkemiz önemli ölçüde vergi kaybının yaşayacaktır. Aynı zamanda alınan bu karar dünya finans merkezi olmaya çalışan ülkemiz için olumsuz bir imaj yaratacaktır.
Uzman görüşleri, likidite işlem hacmi diğer piyasalar göre çok daha yüksek olan forex piyasası için alınan bu kararın dünya finans merkezi olma hedefi olan ülkemizi için doğru bir karar olmadığı, bu nedenle tebliğin yeniden gözden geçirilmesidir.
Tebliğin yeniden gözden geçirilmesi içi birçok kesimden imza kampanyaları başlatılmış ve tebliğe tepkiler dile getirilmektedir.